ویرایش پنجم زمستان ۹۸ :
بعد از ویرایش این آموزش باتوجه به اینکه دیگه آرچ نصب نکردم کاستی های این آموزش برام مشخص نشد. تا اینکه به دلایلی سیستم عامل Arch Linux ام رو پاک کردم و تصمیم گرفتم یک سیستم جدید که فقط برنامه های مورد نیازم روش نصب باشه و زیاد شلوغ نباشه تهیه کنم . به همین دلیل از اول اقدام به نصب آرچ کردم که با توجه به بعضی از مشکلات ویرایش قبلی این آموزش پاسخگوی اونها نبود. من تصمیم گرفتم ویرایش جدیدی به همراه تغییرات جدید آرچ لینوکس تهیه کنم. امیدوارم مفید واقع بشه.
این یک راهنمای مینیمال برای نصب «Arch Linux» هستش . توی اینترنت راهنماهای زیادی هست ، هر کسی با توجه به نیازی که داشته برای خودش یا برای بقیه یک راهنما نوشته . من هم با توجه به چیزهایی که میخوام نصب کنم این راهنما رو مینویسم . و صد البته که قسمت عمده ای ازش با بقیه مشترک خواهد بود .
تهییه فایل iso.
من فرض کردم شما یک ایزوی سالم و جدید از سایت ArchLinux در اختیار دارید.برای رایت ایزو بر روی دی وی دی یا بوتیبل سازی فلش طبق مسیر زیر اقدام کنید.
در لینوکس:
باز هم من فرض کرده ام شما آشنایی مقدماتی با دستورات خط فرمان و شناسایی دیوایس ها در لینوکس و … دارید . معمولا فرد ناآشنا با لینوکس برای اولین بار سراغ آرچ لینوکس نمیاد و این آموزش برای افراد آشنا با ساختار لینوکس و خط فرمان مفید خواهد بود.
به راحتی با استفاده از خط فرمان و دستور قدرتمند dd میتوان نسبت به تهییه یک سی‌دی یا فلش بوتیبل اقدام کرد :
با دستور زیر میتونیم اون رو روی دی وی دی موجود بر روی اپتیک درایو رایت کنیم :
sudo dd if=/path_to_arch_.iso of=/device-name
پس از اجرای این دستور ، تا اتمام عملیات نوشتن ایزو بر روی فلش یا سی دی در ترمینال هیچ خروجی مشاهده نمیشود . بعد از اتمام عملیات نوشتن ( رایت ) ایزو ترمینال به حالت طبیعی باز میگردد .
در ویندوز :
با استفاده از نرم افزار unetbootin میتوان اقدام به رایت ایزو نمود .
بعد از رایت شدن میتونیم سیستم رو راه اندازی مجدد کنیم .
اتصال به اینترنت
بعد از بوت شدن سیستم . در ابتدای فرآیند نصب اتصال به اینترنت را چک میکنیم:
ping -c3 www.google.com
دستور بالا سایت گوگل را ۳ بار پینگ میکند که در صورت عدم اتصال متوجه خواهیم شد .
البته اولویت با اتصال به اینترنت توسط کابل لن میباشد.
در صورت استفاده از مودم وایرلس یا استفاده از Wifi میتوان بصورت زیر به اینترنت متصل شد :
wifi-menu
دستور فوق اتصال وای‌فای را چک کرده و اقدام به اتصال مینماید .
نوع پارتیشن بندی
دو نوع جدول پارتیشن برای نصب در اختیار ماست . استفاده از سیستم مدرن GPT یا استفاده از سیستم قدیمی تر MBR . در صورتیکه سیستم شما از UEFI پشتیبانی میکند تنها انتخاب شما استفاده از سیستم بوت UEFI به همراه پارتیشن بندی GPT میباشد. در غیر اینصورت از هر دو سیستم پارتیشن بندی MBR یا GPT میتوان استفاده کرد . در اینجا ما نصب آرچ لینوکس بر روی هر دو نوع سیستم را آموزش میدهیم.
برای پارتیشن بندی ، در صورت استفاده از GPT از برنامه cgdisk و در صورت استفاده از MBR از برنامه cfdisk استفاده میشود .
ابتدا با برنامه lsblk اسم پارتیشن مورد نظر برای نصب را پیدا میکنیم .
sda 8:0 0 119.2G 0 disk ├─sda1 8:1 0 119.2G 0 part sde 8:64 0 931.5G 0 disk └─sde1 8:65 0 931.5G 0 part
پارتیشن بندی MBR:
فرض میکنیم تنها سیستم عامل کامپیوتر ما فقط ArchLinux خواهد بود. در این حالت بصورت زیر عمل میکنیم:
فرض کنیم قصد نصب Arch در درایو sda را داریم :
cfdisk /dev/sda
ابتدا پارتیشن روت .سپس swap و در انتها پارتیشن home را میسازیم .
بعضی از علما استفاده از یک پارتیشن مجزا برای var/ را پیشنهاد میدهند که در صورت تمایل میتوانیم این پارتیشن را هم بسازیم .
New > Enter Partition Size > 40G Primary or Extended > Select Primary Bootable > Enter Write > Enter > Yes
بعد از ساخت روت swap را میسازیم :
New > Enter Partition Size > 4G Primary or Extended > Select Primary (or extended, if you are going to create more than 3 partitions on this hard drive) Write > Enter > Yes
سپس در صورت علاقه میتوانیم پارتیشن home/ را بسازیم . در غیر اینصورت پارتیشن home/ از فضایی که برای root/ در نظر گرفته ایم استفاده میکند.
بعد از ساخت پارتیشن ها ،آنها را فرمت میکنیم، فرض میکنیم پارتیشن root/ در آدرس dev/sda8/ قرار دارد .
# mkfs.ext4 /dev/sda8
از سیستم فایل ext4 برای پارتیشن روت استفاده کردیم .
فرض میکنیم swap در dev/sda5/ قرار دارد. با استفاده از دستور زیر این پارتیشن را به swap تخصیص داده و فعال میکنیم . در صورتیکه یک پارتیشن swap در سیستم شما از قبل موجود است، نیازی به تخصیص پارتیشن به سیستم فایل swap نمیباشد و تنها باید نسبت به فعال سازی swap اقدام کنید.
# mkswap /dev/sda5 # swapon /dev/sda5
در صورت علاقه میتوان یک پارتیشن مجزا برای boot/ با حداقل حجم ۲۵۶ مگابایت ساخت .
در صورتیکه بخواهید از بوت دوگانه به همراه ویندوز یا چندگانه استفاده کنید بصورت زیر عمل کنید:
ابتدا به مقدار موردنیاز خود فضای خالی درنظر بگیرید،حداقل ۲۰ گیگابایت برای پارتیشن root و حداقل به اندازه رم سیستم برای swap و مقدار دلخواه برای پارتیشن home. درصورتیکه بجای HDD از SSD استفاده میکنید یا حافظه سیستم شما بیشتر از ۸ گیگابایت میباشد،احتیاجی به پارتیشن Swap ندارید.
من از ۱۷۰ گیگابایت فضای پارتیشن بندی نشده برروی سیستمم استفاده کردم . ابتدا یک پارتیشن ۱۷۰ گیگابایتی از نوع extended میسازیم . سپس از فضای خالی پارتیشن extended پارتیشن های root ,swap و home را میسازیم.در انتها پارتیشن root ( در صورتیکه اقدام به ساخت پارتیشن boot مجزا کرده اید پارتیشن boot) را بوتیبل میکنیم و برای اعمال تغییرات write را میزنیم.
نصب در حالت UEFI و پارتیشن بندی GPT
برای نصب سیستم UEFI لازم است در مرحله بوت ، بوت حتما در حالت UEFI انتخاب شود در غیر این صورت پس از اتمام عملیات نصب سیستم شما قابل دسترسی نیست.
پس از تست اتصال به اینترنت با دستور ping ، با استفاده از دستور lsblk میتوان پارتیشن های موجود را دید. با استفاده از دستور زیر میتوانیم پارتیشن های لازم برای نصب آرچ لینوکس را بسازیم.
cfdisk /dev/sda
در صورتیکه از ویندوز ۱۰ در کنار آرچ لینوکس استفاده میکنید، نقشه حافظه اختصاص داده شده به ویندوز و بوت آن بصورت زیرمیباشد(پارتیشن ویندوز سیستم من ۲۴۳ گیگابایت ظرفیت دارد.):
Recovery sda1 500 MB ntfs EFI System sda2 100 MB vfat Reserved sda3 16 MB Windows 10 sda4 243 GB ntfs
با استفاده از دستور cfdisk پارتیشن های زیر را میسازیم:
۵۰۰ مگابایت با فایل سیستم EFI system
مابقی حافظه به پارتیشن root اختصاص میابد . و از نوع Linux filesystem انتخاب میشود. در صورتیکه شما تمایل داشته باشید میتوانید از پارتیشن home/ جداگانه استفاده نمایید.
در صورتیکه از بوت دوگانه به همراه ویندوز استفاده میکنید، حتما یک حافظه به حجم ۱ مگابایت از نوع Bios boot اختصاص دهید . در غیر اینصورت بعد از اتمام عملیات نصب سیستم شما بوت نخواهد شد. در صورتیکه قصد استفاده همزمان از ویندوز در کنار لینوکس خود ندارید از این مرحله صرف نظر کنید.
پارتیشن بندی سیستم من بعد از اتمام کار بصورت زیر میباشد:
مابقی مراحل نصب بین سیستم قدیمی و سیستم UEFI مشترک میباشد:
ماونت کردن پارتیشن ها
بعد از ساخت و فرمت کردن پارتیشن ها نوبت به ماونت کردن پارتیشن ها میرسد . برای ماونت کردن از دستورات زیر استفاده میکنیم :
ماونت کردن root/ ( پارتیشن روت سیستم من در sda8 قرار دارد .):
# mount /dev/sda8 /mnt
در صورتیکه از پارتیشن home/ مجزا استفاده میکنید میتوانید آن را بصورت زیر ماونت کنید ( پارتیشن home/ سیستم من در sda9 قرار دارد.) :
mkdir /mnt/home mount /dev/sda9 /mnt/home
در صورتیکه پارتیشن مجزا برای var/ ساختید ، به صورت بالا ابتدا یک Mount Point در mnt/ در نظر گرفته و سپس اقدام به مونت کردن پارتیشن var/ بنمایید .
همچنین میتوان یک پارتیشن مجزا برای boot/ نیز در نظر گرفت و به صورت فوق بعد از مونت پارتیشن / اقدام به ساخت mount point در mnt/ نموده و این پارتیشن ها را مونت نمود .
انتخاب سایت های Mirror
قبل از نصب بسته های اولیه باید سایت های میرور را برای نصب انتخاب و فایل زیر را ویرایش کنیم ، از دو روش میتوان دست به Rank کردن سایت های میرور کرد ، روش اول استفاده از برنامه reflector برای Rank کردن سایتهاست و روش دوم روش دستی میباشد . از یکی از این روش ها برای رنک کردن سایتهای میرور استفاده کنید تا سرعت دانلود بسته ها برای شما افزایش یابد .
روش اول استفاده از reflector
ابتدا برنامه را توسط دستور pacman -S نصب میکنیم :
pacman -Syy pacman -S reflector
سپس از mirror list بکاپ میگیریم:
cp /etc/pacman.d/mirrorlist /etc/pacman.d/mirrorlist.bak
در انتها توسط برنامه reflector سایتها را رنک میکنیم :
reflector -c "IR" -f 12 -l 10 -n 12 --save /etc/pacman.d/mirrorlist
روش دوم Rank کردن دستی سایتهای Mirror list :
# nano /etc/pacman.d/mirrorlist
ابتدا خط مورد نظر را انتخاب کرده و در بالای لیست قرار میدهیم .برای این منظور با استفاده از Ctrl+w کلمه iran را جستجو میکنیم و با کلید های alt+6 خط مورد نظر کپی شده و با زدنctrl+u در ابتدای فایل mirrorlist پیست میشود .برای پیدا کردن بقیه میرورهای کشور ایران از Alt+w استفاده میکنیم و سایتهای میرور را در ابتدای فایل لیست میکنیم.
نصب بسته های اولیه
در این مرحله بسته های base که بسته های ضروری برای ایجاد سیستم جدید هستند و بسته های base-devel که بسته های لازم برای برنامه نویسی و توسعه سیستم هستند ، همچنین کرنل لینوکس نصب میشوند:
# pacstrap -i /mnt base base-devel linux linux-firmware
بسته های پیشنهادی به صورت پیش فرض نصب خواهند شد . در صورتیکه علاقه ای به نصب بعضی از بسته ها ندارید ، مثلا هم ویرایشگر nano و هم vi در این مرحله نصب میشوند، و ما به دلایلی علاقه ای به نصب vi نداریم میتوانیم بااضافه کردن یک – جلوی عدد پکیج مورد نظر از نصب آن در این مرحله جلوگیری کنیم . (البته ویرایشگر nano جدیدا در نصب بسته های base نصب نمیشود و باید بصورت دستی توسط pacman نصب شود. یا کد بالا بصورت زیر اصلاح شود)
pacstrap /mnt base base-devel linux linux-firmware nano
در صورتیکه در حین فرایند نصب دچار وقفه و اختلالی شده اید، بدون نگرانی دستور بالا را دوباره تکرار کنید تا ادامه دانلود صورت بگیرد.
بعد از نصب باید فایل fstab را بسازیم :
ساختfstab
فایل fstab برای معرفی اینکه کدام پارتیشن‌ها باید به فایل‌سیستم مونت شوند بکار می‌رود .
genfstab -U -p /mnt >> /mnt/etc/fstab
برپا ساختن سیستم جدید توسط chroot
# arch-chroot /mnt
تنظیم زبان و مکان محلی
# nano /etc/locale.gen
عبارت en_US.UTF-8 UTF-8 مربوط به زبان انگلیسی ، همچنین عبارت مربوط به زبان فارسی رو از کامنت خارج میکنیم و دستورات زیر را میزنیم
# locale-gen # echo LANG=en_US.UTF-8 > /etc/locale.conf # export LANG=en_US.UTF-8
تنظیم زمان محلی
# ln -sf /usr/share/zoneinfo/Asia/Tehran /etc/localtime
تنظیم ساعت سیستم
# hwclock --systohc --utc
تعیین host name
برای داشتن نام دلخواه سیستم خودتان میتوان دستور زیر را استفاده کرد ( این دستور نام کامپیوتر را به sys_name تغییر میدهد ):
# echo sys_name > /etc/hostname
پیکربندی مخازن
در صورت نصب سیستم عامل ۶۴ بیتی نیاز به مخازن multi Lib خواهیم داشت . برای این منظور فایل pacman.conf را با نرم افزار nano باز میکنیم :
# nano /etc/pacman.conf
سپس به پایین اسکرول کرده و خطوط زیر را uncomment میکنیم :
[multilib] Include = /etc/pacman.d/mirrorlist
با قرار دادن خطوط زیر در انتهای فایل pacman.conf میتوان مخازن فرانسه را اضافه کرد :
[archlinuxfr] SigLevel = Never Server = http://repo.archlinux.fr/$arch
در نهایت فایل را ذخیره کرده و خارج میشویم . با دستور زیر مخازن را آپیدت میکنیم :
#sudo pacman -Sy
پیکربندی حساب کاربری
ابتدا برای کاربر root یک پسورد در نظر میگیریم :
# passwd
سپس یک کاربر جدید بنام ali تعریف میکنیم :
# useradd -m -g users -G wheel,storage,power -s /bin/bash ali
در انتها برای کاربر ali پسورد تعیین میکنیم:
#passwd ali
برای اینکه بتوان کارهای مربوط به کاربر root را بدون وارد شدن به حساب root انجام داد ، برنامه sudo را ویرایش میکنیم :
# EDITOR=nano visudo
خط زیر را uncomment میکنیم :
%wheel ALL=(ALL) ALL
نصب بسته auto-complete برروی bash
# pacman -S bash-completion
نصب بوت لودر گراب برای سیستم MBR
اگر بجز آرچ از سیستم عامل دیگری نیز استفاده میشود . ابتدا بسته زیر را نصب میکنیم :
#pacman -S os-prober
سپس گراب را نصب میکنیم :
# pacman -S grub # grub-install --recheck /dev/sda # grub-mkconfig -o /boot/grub/grub.cfg
نصب بوت لودر گراب برای سیستم GPT
ابتدا بسته های زیر را نصب میکنیم :
pacman -S grub efibootmgr
یک دایرکتوری برای ماونت کردن پارتیشن EFI میسازیم :
mkdir /boot/efi
حال پارتیشن ۵۰۰ مگابایتی EFI system را ماونت میکنیم ، ( در سیستم من dev/sda7/ قرار دارد) :
mount /dev/sda7 /boot/efi
گراب بصورت زیر نصب میشود :
grub-install --target=x86_64-efi --bootloader-id=GRUB --efi-directory=/boot/efi grub-mkconfig -o /boot/grub/grub.cfg
در انتها برای اطمینان از اتصال به اینترنت بعد از ریبوت سیستم جدید بسته زیر را نصب میکنیم :
pacman -S networkmanager systemctl enable NetworkManager.service
بعد از نصب سیستم عامل برای نصب گرافیک از بسته ای زیر استفاده میکنیم :
pacman -S xorg xorg-server
نصب Gnome
برای نصب Gnome از دستورات زیر استفاده میکنیم . میتوان هر مدیر پنجره را بکار برد اما مدیر پنجره gdm پیشنهاد میشود:
pacman -S gnome systemctl start gdm.service systemctl enable gdm.service
نصب XFCE
sudo pacman -S lxdm sudo pacman -S xfce4 xfce4-goodies systemctl enable lxdm.service
نصب KDE
sudo pacman -S kde systemctl enable kdm.service pacman -S kdeplasma-applets-plasma-nm pacman -S alsa-utils pulseaudio kdemultimedia-kmix
در انتها از مد ch-root خارج میشویم ، پارتیشن ها را Unmount میکنیم و سیستم را ریست میکنیم:
# exit # umount -R /mnt # reboot
پس از نصب
برای اینکه بتوانیم به پارتیشن های ویندوزی دسترسی داشته باشیم باید بسته زیر را نصب کنیم:
sudo pacman -S ntfs-3g
در صورتیکه از بوت دوگانه یا چندگانه به همراه سیستم عامل ویندوز استفاده میکنید، در این مرحله دوباره گراب را آپدیت میکنیم تا سیستم عامل مقیم در حافظه ntfs هم شناسایی شود و به گراب اضافه شود:
در سیستم Legacy:
# grub-install --recheck /dev/sda # grub-mkconfig -o /boot/grub/grub.cfg
در سیستم UEFI:
grub-install --target=x86_64-efi --bootloader-id=GRUB --efi-directory=/boot/efi grub-mkconfig -o /boot/grub/grub.cfgخارج شدن از نظر